Bài Học Về Quản Lý Hợp Đồng Xây Dựng Từ Kết Luận Thanh Tra Dự Án Bệnh Viện Bạch Mai, Bệnh Viện Việt Đức Cơ Sở 2

Chiều ngày 31/03/2025 Thanh tra Chính phủ đã công bố Kết luận thanh tra Dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức. Kết quả thanh tra đã xác định rõ hậu quả của việc chậm tiến độ của hai dự án này gây lãng phí lớn. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hậu quả này, trong đó có nguyên nhân rất rõ là Hợp đồng xây dựng ký không rõ ràng, không tuân thủ bất kỳ quy định nào tại các văn bản quy phạm pháp luật về hợp đồng trong hoạt động xây dựng. Vừa ký hợp đồng xong thì 08 ngày sau đã phải đề nghị điều chỉnh thiết kế cơ sở

Để loại bỏ thất thoát, lãng phí lớn trong đầu tư xây dựng của các dự án sử dụng vốn nhà nước như hai dự án này, chúng ta cần tìm nguyên nhân cốt lõi của chúng là gì, trách nhiệm thuộc về ai, xử lý thế nào và đặc biệt là phải rút ra bài học cho quản lý các dự án sau này.

Việc thanh tra Chính phủ kết luận nguyên nhân dẫn đến chậm tiến độ của 2 dự án này do Hợp đồng xây dựng ký không rõ ràng… là rất đúng, và là nguyên nhân cốt lõi làm cho hợp đồng chậm tiến độ dẫn đến dự án đình trệ và gây lãng phí lớn.

Dự án này thực hiện theo phương thức hợp đồng EPC: nhà thầu thực hiện các công việc từ thiết kế, cung cấp vật tư, thiết bị đến thi công xây dựng công trình; nên tiến độ của dự án phụ thuộc hoàn toàn vào tiến độ thực hiện của hợp đồng EPC,. Trường hợp hợp đồng ký không rõ ràng sẽ dẫn đến khi thực hiện gặp nhiều khó khăn, vướng mắc dẫn đến hậu quả 10 năm chưa xong dự án. Vậy nguyên nhân của của Hợp đồng EPC này không rõ ràng là do nguyên nhân nào? (1) Do quy định của pháp luật chưa đủ, chưa rõ hay (2)cán bộ thực thi yếu năng lực (kiến thức chuyên môn và pháp luật) hay (3) cán bộ có năng lực nhưng thực thi thiếu trách nhiệm.

Về quy định của pháp luật liên quan đến quản lý dự án đầu tư xây dựng (ĐTXD) và hợp đồng xây dựng cho 2 bệnh viện này: vào thời điểm khởi công dự án năm 2014, hai dự án này chịu sự điều chỉnh của Luật Xây dựng năm 2003, Nghị định số 48/2010/NĐ-CP ngày 07/5/2010 về hợp đồng trong hoạt động xây dựng (Nghị định số 48), và Thông tư số 08/2010/TT-BXD ngày 29/7/2010 (Thông tư số 08) về hướng dẫn phương pháp điều chỉnh giá hợp đồng xây dựng. Nghị định số 48 và Thông tư số 08 là Nghị định và Thông tư đầu tiên về hợp đồng xây dựng (bao gồm cả hợp đồng EPC) của nước ta thể hiện rất đủ về nội dung, rõ quyền, nghĩa vụ, trách nghiệm của các chủ thể, chế tài rất rõ, đủ và công bằng, có hướng dẫn phương pháp điều chỉnh giá hợp đồng xây dựng theo thông lệ quốc tế, phù hợp với điều kiện của Việt nam. Do vây nguyên nhân của Hợp đồng ký không rõ ràng dẫn đến chậm tiến độ không phải của hệ thống pháp luật.

Như vậy có thể khẳng định rằng nguyên nhân của hợp đồng ký không rõ ràng làm cho hợp đồng thực hiện chậm tiến độ dẫn đến đình trệ chỉ là do năng lực của cán bộ quản lý hợp đồng xây dựng yếu kém, và/hoặc thiếu ý thức, trách nhiệm. Khi cán bộ không có năng lực quản lý hợp đồng thì thường dẫn đến soạn thảo hợp đồng không đủ nội dung, không rõ quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm, không đúng pháp luật, nên khi thực hiện gặp nhiều vướng mắc, làm chậm tiến độ, tăng chi phí, thậm chí phát sinh tranh chấp.

Muốn quản lý hợp đồng xây dựng đáp ứng tốt mục tiêu của hợp đồng về tiến độ, chất lượng, chi phí, an toàn..., đòi hỏi người quản lý hợp đồng phải am hiểu kiến thức pháp luật về hợp đồng xây dựng, phải biết lập chiến lược, lên kế hoạch (đối với hợp đồng xây dựng đơn giản, quy mô nhỏ) quản lý hợp đồng cho các giai đoạn trước, sau khi ký hợp đồng và kết thúc hợp đồng. Nội dung chiến lược, kế hoạch quản lý hợp đồng có thể và không giới hạn gồm: quản lý hồ sơ, quản lý tiến độ, chất lượng, quản lý chi phí (dự toán, thanh toán, quyết toán), an toàn, quản lý rủi ro, quản lý sự thay đổi; tổ chức triển khai thực hiện chiến lược/kế hoạch quản lý hợp đồng, quản lý điều phối trên tinh thần cộng tác chặt chẽ giữa các thành viên liên quan, xử lý kịp thời các phát sinh, vướng mắc. Nếu chủ đầu tư không đủ năng lực thì phải thuê tư vấn quản lý hợp đồng xây dựng.

Khi hợp đồng xây dựng được chuẩn bị, ký kết và thực hiện bởi các cán bộ có đủ năng lực quản lý hợp đồng và tinh thần trách nhiệm cao thì sẽ đảm bảo hợp đồng được thực hiện một cách rõ ràng, đúng quy định, đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng sản phẩm, không phát sinh chi phí ngoài dự kiến và đảm bảo an toàn. Quản lý hợp đồng xây dựng có chiến lược/kế hoạch sẽ giúp tránh được các vấn đề gây trì hoãn tiến độ, lãng phí nguồn lực như đã xảy ra ở hai dự án Bệnh Viện Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2.